Lęk jest częścią życia każdego z nas. Dzięki niemu wiemy, kiedy coś nam zagraża, potrafimy się przygotować do egzaminu czy ostrożnie przejść przez ruchliwą ulicę. Ale co, jeśli lęk pojawia się wtedy, gdy nie ma realnego zagrożenia? Co, jeśli nie pozwala normalnie funkcjonować – w pracy, w relacjach, w codziennych sytuacjach?
Wtedy możemy mieć do czynienia z zaburzeniami lękowymi. To jedne z najczęstszych trudności psychicznych – szacuje się, że w ciągu życia doświadcza ich nawet co czwarta osoba. W tym artykule poznasz główne rodzaje zaburzeń lękowych i ich objawy, na które warto zwrócić uwagę.
1. Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD)
W tym zaburzeniu lęk nie koncentruje się wokół jednej konkretnej sytuacji. Zamiast tego, osoba martwi się niemal wszystkim – zdrowiem, pracą, bliskimi, finansami, przyszłością. Myśli te są natrętne, trudne do zatrzymania i często nieproporcjonalne do sytuacji.
Typowe objawy:
ciągłe zamartwianie się, nawet bez konkretnego powodu
napięcie mięśni, bóle głowy, zmęczenie
trudności z koncentracją
problemy ze snem
2. Fobia społeczna (zaburzenie lęku społecznego)
To intensywny lęk przed byciem ocenianym przez innych. Osoba z fobią społeczną unika sytuacji, w których może się odezwać, wystąpić publicznie lub nawet jeść w towarzystwie. Nie chodzi o nieśmiałość – ten lęk często paraliżuje i prowadzi do unikania ważnych aspektów życia.
Typowe objawy:
silny lęk przed wystąpieniami, rozmową z nieznajomymi, krytyką
czerwienienie się, drżenie rąk, suchość w ustach
unikanie sytuacji społecznych lub „przetrzymywanie ich” z ogromnym stresem
3. Fobie specyficzne
To silny lęk przed konkretnym obiektem lub sytuacją – np. pająkami, lataniem samolotem, zastrzykami czy wysokością. Osoba może wiedzieć, że jej lęk jest przesadzony, ale mimo to unika danego bodźca za wszelką cenę.
Typowe objawy:
panika lub silny niepokój w kontakcie z bodźcem
unikanie nawet samych myśli o danej rzeczy
uczucie „przerażenia”, mimo że sytuacja obiektywnie nie zagraża życiu
4. Zaburzenie lękowe z napadami paniki (zespół lęku napadowego)
W tym zaburzeniu lęk przychodzi nagle – bez ostrzeżenia. Ciało reaguje tak, jakby było w ogromnym zagrożeniu: serce bije jak szalone, brakuje tchu, ręce się trzęsą, pojawia się lęk przed utratą kontroli, zawałem, a nawet śmiercią.
Typowe objawy ataku paniki:
kołatanie serca, duszność, uczucie omdlenia
drżenie, uczucie „odrealnienia”
silny lęk przed „wariowaniem” lub śmiercią
strach przed kolejnym atakiem (co prowadzi do unikania miejsc)
5. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
Choć nie zawsze klasyfikuje się je jako zaburzenie lękowe, lęk odgrywa tu kluczową rolę. Osoba doświadcza natrętnych, niechcianych myśli (obsesji), które wywołują niepokój. Żeby go zmniejszyć, wykonuje powtarzające się czynności (kompulsje) – np. mycie rąk, sprawdzanie, liczenie.
Typowe objawy:
obsesyjne myśli (np. o zarazkach, zranieniu kogoś, popełnieniu błędu)
kompulsje: mycie, sprawdzanie, układanie w określony sposób
uczucie przymusu wykonywania rytuałów, by „zapanować nad lękiem”
Jeśli lęk zaczyna Cię ograniczać – unikasz miejsc, ludzi, sytuacji, boisz się ataków paniki lub codziennego życia – warto to potraktować poważnie. Nie musisz radzić sobie z tym sam_a.
Dobra wiadomość jest taka, że wszystkie rodzaje zaburzeń lękowych można skutecznie leczyć – najczęściej przy pomocy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), a czasem także farmakoterapii.
